Arches ජාතික වනෝද්යානය යනු අමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ නැඟෙනහිර Utahහි පිහිටි වනෝද්යානයකි. මෙම වනෝද්යානය කොලරාඩෝ ගඟට යාබදව, යූටාහි මෝවබ් සිට උතුරින් සැතැපුම් හතරක් දුරින් පිහිටා තිබේ. Arches වනෝද්යානයේ ස්වාභාවික වැලිගල් ආරුක්කු 2000කට අධික ප්රමාණයක් අඩංගු වේ. මෙම වනෝද්යානයේ ප්රසිද්ධ සියුම් ආරුක්කු ද දක්නට ලැබේ. මෙහි අද්විතීය භූ විෂමතා ආරුක්කු වනෝද්යානය අක්කර 76,679ක් පුරා විහිදී ඇත. ඉතින් මේ සූදානම පුංචි දූලා පුතාලට Arches ජාතික වනෝද්යානය පිළිබඳ තොරතුරු රැගෙන එන්නයි.
මෙම වනෝද්යානය පිහිටා ඇත්තේ භූගත වාෂ්පීකරණ තට්ටුවකට ඉහළින් ය. මෙය ලණු ඇඳක් වැනි ය. මෙම ප්රදේශයේ ආරුක්කු කුලුනු, සමතුලිත පාෂණ,වැලිගල් සහ ඛාදනය වූ භූමියක් තිබේ. මෙම ලණු ඇඳ වැනි කොටසේ තැනින් තැන අයිස් තට්ටු අඩි දහස් ගණනක් ඝන වී තිබේ. මීට වසර මිලියන 300කට පමණ පෙර මෙම කලාපයට මුහුදක් ගලා ගොස් අවසානයේ වාෂ්ප වී කොලරාඩෝ සානුවේ පැරඩොක්ස් ද්රෝණියේ තැන්පත් වී තිබිණි. වසර මිලියන ගණනක් පුරා Uncompahgre Uplift සිට ඊසාන දෙසින් ඛාදනය වූ සුන්බුන්වලින් ලණු ඇඳ වැනි කොටස වැසී ගියේ ය. නවාජෝ කඳු මුදුනේ එන්ට්රාඩා වැලිගල් සහ සුළං හමා යන අවසාදිත පාෂාණ කොටසක් මෙහි තැන්පත් වී තිබේ.
Arches ජාතික වනෝද්යානයේ දැකිය හැකි ප්රධාන ආකෘතීන් වන්නේ සැමන් පැහැති එන්ට්රාඩා වැලිගල් ය. එහි බොහෝ ආරුක්කු සෑදී ඇත. නවාජෝ වැලිගල් උද්යානය පුරාම තට්ටු ආකාරයෙන් දිස්වේ. කාලයාගේ ඇවෑමෙන්, මෙම ස්තරවල මතුපිට ඉරි තැළීම්වලට සහ නැමීම්වලට ජලය කාන්දු විය. අයිස් දිය වීමෙන් පසු අවට පාෂාණ මතට ඇතිවන පීඩනය නිසා කැබලිවලට කැඩී යයි.
මෙම ජාතික වනෝද්යානයේ විවිධ සත්ත්ව වර්ග ජීවත් වෙති. උකුස්සන්,ගේ කුරුල්ලන් ,රතු හිවලුන්,බැටළුවන්, කැන්ගරු මීයන් , මුවා, මැඩියන්,ලේනුන් සහ සලබයන් මෙම වනෝද්යානයේ දක්නට ලැබේ. ගොරෝසු pear පතොක්, පොකුරු තණකොළ,Cheatgrass, Moss, Liverworts , Mormon tea, Blackbrush, Cliffrose, Pinyon pine සහ Sandprimrose වැනි ශාක ගණනාවක් මෙම උද්යානයේ දක්නට ලැබේ. සයනොබැක්ටීරියා, ලයිකන, පාසි, හරිත, ඇල්ගී සහ ක්ෂුද්ර දිලීරවලින් සමන්විත ජීවවිද්යාත්මක පාංශු කබොල ගිනිකොනදිග යූටා පුරා දක්නට ලැබේ. තන්තුමය වර්ධනයන් පාංශු අංශු එකට තබා ගැනීමට උපකාරී වන අතර, ඛාදනයට වඩා ප්රතිරෝධී තට්ටුවක් නිර්මාණය කරයි. අඩු වර්ෂාපතන ඇති ස්ථානවල සහිත ස්ථානවල වඩාත් සංකීර්ණ ශාක ජීවීහු වර්ධනය වෙති.
අමෙරිකානු ලේඛක එඩ්වඩ් ඇබේ වර්ෂ 1956දී සහ වර්ෂ 1957දී ආරුක්කු ජාතික ස්මාරකයේ උද්යාන භාරකරු වූයේ ය. ඇබේගේ පොතේ සාර්ථකත්වය මෙන්ම ත්රාසජනක සංචාර කෙරෙහි ඇති උනන්දුව නිසා බොහෝ කඳු නඟින්නන්, මවුන්ටන් බයිසිකල්කරුවන් සහ පදික වේදිකාවෙන් පිටත රිය පැදවීමට කැමැති බොහෝ ජනයා මෙම ප්රදේශයට ඇදී එති.
චතුරි ලක්ෂිකා