ආදරණීය දුවේ පුතේ, ලයිකාගේ අභ්‍යවකාශ ගමන අභ්‍යවකාශ ගවේෂණ ඉතිහාසයේ වඩාත් සංවේදී කතන්දරයක්. මොස්කව්හි වීදිවල අයාලේ යන සුනඛ ධේනුවක් වන ලයිකා 1957 නොවැම්බර් 3 වැනි දින සෝවියට් අභ්‍යවකාශ යානය ස්පුට්නික් 2 මතින් පෘථිවිය වටා ගමන් කළ පළමු ජීවියා බවට පත්විය. එම මෙහෙයුම මානව වර්ගයාගේ අභ්‍යවකාශ ගවේෂණයේ තීරණාත්මක පියවරක් වුවත් එයට විශාල වියදමක් දැරීමට සිදු විය.
තෝරා ගැනීම සහ පුහුණුව
ලයිකා අයාලේ යන සුනඛයන් කණ්ඩායමකින් තෝරාගනු ලැබුවේ ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව සහ කටුක තත්ත්වය යටතේ ජීවත් වීමේ හැකියාව හේතුවෙනි. සෝවියට් විද්‍යාඥයන් විශ්වාස කළේ වීදිවල කටුක පරිසරයට හුරුවී සිටින සුනඛයන් අභ්‍යවකාශ තරණයේ ආතතියට වඩා හොඳීන් අනුගත විය හැකි බවයි. කුඩා, සීමිත අවකාශයන්ට ඔරොත්තු දීමට, ශූන්‍ය ගුරුත්වාකර්ෂණය අත්වි¼දීමට සහ රොකට් දියත් කිරීම හා සම්බන්ධ ශබ්දය සහ කම්පන හැසිරවීමට සතුන් පුහුණු කරන ලදි.
ස්පුට්නික් 2 මෙහෙයුම
ලොව ප්‍රථම කෘත්‍රිම චන්ද්‍රිකාව වන Sputnik 1 සාර්ථකව දියත් කිරීමෙන් පසු සෝවියට් සංගමය පසු විපරම් මෙහෙයුම Sputnik 2 ඉක්මනින් සැලසුම් කළේය. සරල සංඥා පමණක් සම්ප්‍රේෂණය කළ ස්පුට්නික් 1 මෙන් නොව, ස්පුට්නික් 2, ලයිකාව අභ්‍යවකාශයට ගෙන යන ලද්දේ, ඇය පෘථිවිය වටා කක්ෂගත වූ පළමු සත්ත්වයා බවට පත් කරමිනි.
දියත් කිරීම සහ පියාසර කිරීම
1957 නොවැම්බර් 3 වැනි දින Baikonur Cosmodrome දියත් කිරීමේ මධ්‍යස්ථානය වෙතින් Sputnik 2 යානයෙන් ලයිකා අභ්‍යවකාශය වෙත ගෙනයන ලදි. එම දියත් කිරීම සාර්ථක වූ අතර, ලයිකා ඉක්මනින් පෘථිවිය වටා කක්ෂගත වූ අතර, එය සිදු කළ පළමු සත්ත්වයා බවට පත්විය. කෙසේ වෙතත්, මෙහෙයුම සැලසුම්කර ඇත්තේ ඇයගේ නැවත පැමිණීම සඳහා කිසිදු සැලසුමක් නොමැතිව ය. එයින් අදහස් වන්නේ ඇයගේ මරණය නොවැළැක්විය හැකි බවයි.
ගුවන් ගමනේ මුල් පැය කිහිපයකදී යානය බලාපොරොත්තු වූ පරිදි ක්‍රියාත්මක විය. තරණය අතරතුර ලයිකාගේ හෘද ස්පන්දනය වැඩි වුවත් කක්ෂයට පැමිණි පසු ක්‍රමයෙන් යථා තත්ත්වයට පත් වූ බව සංවේදක පෙන්වා දුන්නේ ය. කණගාටුවට කරුණක් නම්, තාප පාලන පද්ධතියේ දෝෂයක් හේතුවෙන්, කුටියේ උෂ්ණත්වය මාරාන්තික මට්ටම් දක්වා ඉහළ යෑමයි.පැය කිහිපයකට පසු, ලයිකා අධික උණුසුම හා ආතතිය නිසා මිය ගියේ ය.
ලයිකාගේ ගමන ඛේදජනක වුවද, ඇයගේ පරිත්‍යාගය මානව අභ්‍යවකාශ ගවේෂණයට මඟ පෑදීය. ඇගේ මෙහෙයුම මඟින් අභ්‍යවකාශ ගමනේ ජීව විද්‍යාත්මක බලපෑම්, බර අඩුකමට ජීවීන් ප්‍රතිචාර දක්වන ආකාරය සහ අභ්‍යවකාශ ගමනේ ආතතිය වැනි තීරණාත්මක තොරතුරු සොයාගන්නා ලදි. 1961දී පෘථිවිය වටා කක්ෂගත වූ පළමු මිනිසා ලෙස යූරි ගගාරින් විසින් අභ්‍යවකාශයට යවන ලද පසුකාලීන මෙහෙයුම් සඳහා ද මෙම දත්ත උපකාර විය.
ලයිකාගේ ගුවන් ගමනෙන් පසු වසර කිහිපයකදී අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ සඳහා සතුන් යොදා ගැනීමේ ආචාර ධර්ම පිළිබඳ සැලකිය යුතු මහජන විරෝධයක් ඇති විය. අද වන විට ලයිකා අභ්‍යවකාශ ගවේෂණයේ පුරෝගාමියකු ලෙස සිහිපත් කරනු ලබන අතර, ඇය ස්මාරක, මුද්දර සහ කලා කෘතිවල අමරණීය වී ඇත. 2008 දී, ලයිකාගේ මෙහෙයුම සූදානම් කළ හමුදා පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානය අසල මොස්කව්හි ස්මාරකයක් ඉදිකරන ලදි.
රුසින් තත්සර
මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලය
